Choroba refluksowa żołądkowo- przełykowa

Jak się objawia choroba refluksowa przełyku?

Choroba refluksowa, znana również pod nazwą GERD (ang. gastroesophageal reflux disease) jest spowodowana zarzuceniem (refluksem) żołądkowo-przełykowym. W tym schorzeniu dochodzi do nieprawidłowego cofania się treści żołądkowej do przełyku i powodowania w nim odczynu zapalnego. Typowym objawem choroby jest zgaga ,czyli uczucie pieczenia w nadbrzuszu lub za mostkiem (ang. heart burn), pojawiająca się szczególnie po jedzeniu lub w pozycji leżącej. Refluks może się też objawiać uczuciem ucisku w nadbrzuszu. Inne objawy to: odbijanie się powietrza, cofanie się treści pokarmowej do gardła, wzdęcia, dolegliwości podczas łykania pokarmów, nudności, kwaśny lub słony posmak w ustach, uszkodzenie zębów (próchnica), nieprzyjemny zapach z ust. Poza tym refluks może spowodować zaburzenia rytmu serca, kaszel wywołany dostaniem się soku żołądkowego do oskrzeli, chrypę spowodowaną obecnością soku żołądkowego w krtani. Refluks może być także przyczyną zaburzenia snu.

Co jest przyczyną refluksu przełykowego?

Po spożyciu, pokarm dostaje się z jamy ustnej do przełyku (łac. esophagus) a następnie do żołądka. W żołądku dochodzi do rozkładu pokarmu za pomocą soku żołądkowego, którego głównym składnikiem jest kwas solny. Przejście między przełykiem a żołądkiem nazywa się wpustem żołądka (łac. cardia). W środkowej warstwie ściany wpustu znajduje się mięsień-zwieracz dolny przełyku zwany LES (ang. low esophageal sphincter), który w prawidłowych warunkach zapobiega przedostawaniu się soku żołądkowego i treści pokarmowych do przełyku. Ten zwieracz znajduje się na wysokości przepony, która oddziela narządy klatki piersiowej od narządów jamy brzusznej. Otwór w przeponie (łac. hiatus diaphragmae) jest w stanie prawidłowym tak mały, że żołądek jest przez przeponę utrzymywany w jamie brzusznej. W przypadku poszerzenia się tego otworu dochodzi do przesunięcia się żołądka do klatki piersiowej. Sytuacja ta jest schorzeniem, które nosi nazwę przepukliny przeponowej (łac. hernia diaphragmae). Ponieważ w tych warunkach przepona nie wspomaga funkcji zwieracza wpustu, dochodzi w 10% przypadków do choroby refluksowej. Inne czynniki sprzajające powstawaniu refluksu to: nadwaga, ciąża, spożywanie obfitych posiłków o późnej porze, picie alkoholu, kawy, napojów gazowanych i kwaśnych.
Powrót pokarmu do ust może się również wydarzyć w przypadku zaburzeń ruchowych mięśni przełyku i braku spadku napięcia mięśnia wpustu przy połykaniu. Choroba ta zwie się achalazją przełyku.

Jak dochodzi do postawienia rozpoznania choroby refluksowej?

Pomimo tego, że typowe objawy pozwalają na wstępne rozpoznanie choroby, to jednak aby wykluczyć istnienie innych groźnych chorób (jak np. nowotwór), należy przed rozpoczęciem leczenia dokonać wziernikowania żołądka (gastroskopia). To badanie wykonywane jest ambulatoryjnie i dzięki zaaplikowaniu odpowiednich leków jest bezbolesne. Badaniami uzupełniającymi są: 24- godzinny pomiar pH w przełyku, Rtg przełyku z kontrastem (środek cieniujący), manometria przełyku, tomografia komputerowa (TK).

Jakie są postacie przepuklin przełykowych?

Jeśli wpust łącznie z żołądkiem przemieszcza się przez otwór przeponowy, mamy do czynienia z przepukliną wślizgową. Jest to najczęstsza postać występująca u 10% do 20% ludności. Jeśli zaś wpust pozostaje w jamie brzusznej ale obok przełyku przemieszcza się żołądek do klatki piersiowej, to przypadek taki nazywa się przepukliną okołoprzełykową. W tym stanie może dojść do uwięźnięcia żołądka z zaburzeniami drożności, powstaniem uwrzodzeń i niedokrwistości (anemia). Jeśli cały żołądek przemieści się do klatki piersiowej, to stan taki nazywa się z angielskiego upside down stomach. Są również postacie przepuklin mieszane: wślizgowo- okołoprzełykowe.

Jakimi powikłaniami grozi choroba refluksowa?

W następstwie przewlekłego zapalenia przełyku mogą powstać owrzodzenia i zwężenia przełyku, rzadziej występują krwawienia z przełyku lub zapalenie płuc wywołane przedostaniem się zawartości pokarmowej do tkanki płucnej. U około 10 procent pacjentów dochodzi do powstania tak zwanego przełyku Barretta. Jest to stan chorobowy polegający na zastąpieniu prawidłowego nabłonka wielowarstwowowego płaskiego nabłonkiem walcowatym, który występuje w żołądku i w jelitach. Ten proces zastąpienia jednego rodzaju nabłonka innym nazywa się metaplazją. Przełyk Barreta jest zmianą przedrakową, ponieważ zwiększa szansę wystąpienia raka przełyku. To ma miejsce u 10 prozent chorych na przełyk Barretta.

Kiedy należy operować?

Lekkie objawy mogą być leczone niefarmakologicznie. Polega to na: zmniejszeniu masy ciała, unikaniu pokarmów wywołujących refluks, uniesieniu wezgłowia łóżka. W przypadku braku oznak zmniejszenia objawów lub jeśli gastroskopia kontrolna nadal wykazuje zmiany na nabłonku, należy włączyć leczenie farmakologiczne. Z wyboru stosuje się leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP), które zmniejszają kwaśność soku żołądkowego.
Leczenie operacyjne jest jedynym sposobem leczenia przepukliny okołoprzełykowej. W innych zaawansowanych przypadkach choroby takich, jak brak poprawy pomimo leczenia farmakologicznego, jak przedostawanie się soku żołądkowego do płuc lub w przypadku refluksu, zawierającego żółć, również należy zastosować leczenie operacyjne. Tylko zabieg operacyjny może przywrócić prawidłowe warunki anatomiczne, których zaburzenie jest przyczyną refluksu.
Operację wykonuje się laparoskopowo (mało inwazyjnie) poprzez parę drobnych (5-11mm) nacięć powłok brzusznych. Po przywróceniu prawidłowej pozycji żołądka należy zamknąć wrota przepukliny przeponowej (ang. hiatal plasty) oraz proprawić funkcję zwieracza dolnego przełyku (funduplikacja). Podczas funduplikacji sposobem Nissena owija się dolny odcinek przełyku i wpustu uruchomionym dnem żołądka. Dodatkowo można zabezpieczyć żołądek przed przesunięciem poprzez przyszycie go do przepony (gastropeksja). Zabieg trwa około godziny. W dniu zabiegu pacjent może już pić, a w następnym dniu może rozpocząć stopniowe przyjmowanie pokarmów stałych. Pobyt w szpitalu trwa od 3 do 4 dni.

Autor: Dr. Andreas Franczak, specjalista chirurgii, chirurgii naczyniowej i chirurgii wisceralnej