Żylaki kończyn dolnych

Czym są żylaki i jak one powstają?

Główne zadanie żył polega na tym, aby krew, która w różnych narządach ciała oddała tlen i środki odżywcze przetransportować do serca. Krew ta z serca ponownie wydostaje się na zewnątrz, ale tym razem za pomocą tętnic. Żyły na kończynach górnych (czyli ramionach) i dolnych (czyli nogach) dzielą się na żyły głębokie i powierzchowne. Poszerzenie żył powierzchownych, co zdarza się przeważnie na nogach nazywa się żylakowatością ( po łacinie varicosis).

Główną przyczyną powstawania żylaków jest z reguły wrodzone osłabienie tkanek i ścian żył oraz zastawek żylnych, co powoduje niewydolnść tych zastawek i zaburzenie prawidłowego przepływu krwi z żył powierzchownych do głębokich. Czynnikami sprzyjającymi tej chorobie są poza tym: nadwaga, wielogodzinna pozycja stojąca, ciąża, zaparcia oraz brak ruchu. W Europie choruje na żylaki co druga kobieta i co czwarty mężczyzna. Co ósma osoba dorosła dotknięta jest zaawansowanym stadium żylakowatości.

Jakie mogą powstać dolegliwości i powikłania?

Rozszerzone żyły nie są bolesne i nie powodują żadnych innych dolegliwości. Żylaki mogą jednak poprzez związane z tą chorobą zaburzenia przepływu krwi spowodować opuchnięcie nóg, które objawia się uczuciem napięcia, ociężałości nóg oraz skurczami. Żylaki mogą w razie powierzchownego zranienia mocno krwawić, jednak poprzez zewnętrzny ucisk można zazwyczaj to krwawienie zatrzymać. Żylaki mają skłonność do stanów zapalnych (po łacinie phlebitis), które mogą być bardzo bolesne. Zapaleniu żył często towarzyszy powstawanie skrzepów w tych zapalnie zmienionych żyłach (po łacinie thrombophlebitis). Skrzepy umiejscowione w pobliżu ujścia żył powierzchownych do głębokich mogą się powiększyć lub przemieścić do żył głębokich i spowodować zakrzepicę żył głębokich (łac. thrombosis).
Zakrzep żylny może się uwolnić i przemieścić do płuc powodując ich zator, który może wywołać śmierc. Zator płucny jest pod względem częstotliwości trzecią bezpośrednią przyczyną zgonów. Długotrwała żylakowatość prowadzi poza tym do przewlwkłej niewydolności żylnej, która z czasem powoduje powstawanie owrzodzeń na podudziach (łac. ulcus cruris).

Jakie są postacie żylakowatości?

Żylaki głównych pni żylnych: Dotyczą żyły odpiszczelowej (łac. vena saphena magna), która się łączy z żyłami głębokimi w pachwinie, lub żyły odstrzałkowej (łac. vena saphena parva), która się łączy z żyłami głębokimi w dole podkolanowym, lub ponad nim. W tych żylakach dochodzi do odwrotnego przepływu krwi, mianowicie z góry w dół. Punkt niewydolności może być umiejscowiony w zastawce żylnej przy połączeniu z żyłami głębokimi lub poniżej. Żyły te osiągają wówczas średnice powyżej 4 mm, dochodząc niekiedy do wielkości nawet 20mm.

Niewydolność żył przeszywających: Żyły przeszywające (łac. venae perforantes) są to drobne żyły, które są wyposażone w zastawki i łączą układ żył powierzchowny z głębokim. Ich zadaniem jest jednokierunkowe prowadzenie krwi z tychże żył powierzchownych do głębokich. Znane są nastąpujące żyły przeszywające: Dodd, Boyd, Shermann, Cockett I-III, May oraz przeszywające boczne. W przypadku dysfunkcji zastawek dochodzi do odwrotnego przepływu krwi od żył głębokich do powierzchownych.

Żylaki gałęzi pobocznych: Żyły poboczne odchodzą od żył głównych i często towarzyszą żylakom pni głównych.
Telengiektazje: Nazywane również pajączkami. Są to najmniejsze rozszerzone żyły leżące w powierzchownych warstwach skóry. Mają poniżej 1mm średnicy i sprawiają, że skóra zabarwia się na czerwono lub purpurowo. Mają tylko znaczenie kosmetyczne. Mogą jednak wskazywać na dotychczas niewykrytą żylakowatość pni głównych.

 Jakie są metody leczenia?

Skleroterapia (obliteracja, ostrzykiwanie), skleroterapia piankowa: Ta metoda jest stosowana w leczeniu niewielkich żylaków oraz tzw. pajączków naczyniowych. W niewielkim stopniu obciąża pacjenta i jest wykonywana ambulatoryjnie. Zabieg polega na miejscowym wstrzyknięciu do niewydolnej żyły preparatu powodującego odczyn zapalny ściany naczynia, czego następstwem jest zrośnięcie się ścian i zamknięcie światła naczynia. W przypadku żył głównych lub większych żylaków stosuje się skleroterapię piankową Tessariego wykonywaną pod kontrolą USG. Jest ona jednak mniej skuteczna niż leczenie operacyjne. Badania kliniczne wykazują że 3 lata po takim leczeniu żyły odpiszczelowej nawrót (patologiczny refluks) występuje w 60%.

Leczenie operacyjne: Jest to tradycyjna metoda leczenia, polegająca na usunięciu nieprwidlowego połączenia pomiędzy układem żył powierzchownych i głębokich (ang. crossectomy), usunięciu żylakowato zmienionych pni żylnych (ang. stripping) oraz żylaków pobocznych jak też podwiązaniu niewydolnych żył przeszywających. W przypadku owrzodzeń podudzia na podłożu żylakowatości można przerwać niewydolne żyły przeszywające mało inwazywną metodą endoskopową (ESPD), jak również dokonać endoskopowego nacięcia zmienionej zwłókniale powięzi.

Leczenie zachowawcze: Do czasu usunięcia żylaków, lub gdy takie leczenie nie wchodzi w rachubę, można je leczyć objawowo za pomocą pończoch uciskowych. Po operacji również zalecane jest używanie pończoch w ciągu paru tygodni. Do leczenia zachowawczego zalicza się także usunięcie czynników ryzyka, czyli zmniejszenie masy ciała, regularne ćwiczenia oraz unkanie ucisku przez części garderoby. Stosowanie leków ma na celu zwiększenie napięcia ścian żył, jednak skuteczność lekarstw jest niska.

Leczenie endowaskularne: Są to mniej inwazyjne i bardziej kosmetyczne metody leczenia, gdzie żylaki głównych pni żylnych nie są usuwane, lecz zostają zniszczone i pozostają na miejscu, a po leczeniu ulegają wchłonięciu. Należy do nich „VNUS Fast Closure“ (Radiofrequency ablation- RFA) czyli użycie prądu o wysokiej częstotliwości, który niszczy ścianę naczynia powodując jego zamknięcie, a w nastpstwie często zniknięcie żyły. Krew następnie przepływa poprzez zdrowe żyły. Wyniki odległe (10 letnie) wykazują podobną skuteczność tej metody w porównaniu do klasycznej metody operacyjnej przy lepszym wyniku kosmetycznym. Inną metodą endowaskularną jest zamknięcie żyły laserem.

MOCA -Clarivein i Fleborgrif: Jest to również mało inwazyjna, nowa metoda endovaskularna. MOCA oznacza mechanicochemical endovenous ablation i polega na podrażnieniu cewnikiem wewnętrznej ściany naczynia z jednoczesną aplikacją leku zakrzepiającego pod kontrolą USG. Zaletą tej metody jest to że można ją stosować w znieczuleniu miejscowym, Następną zaletą jest fakt że poprzez braku stosowania wysokich temperatur, eliminuje się ryzyko podrażnienia nerwów skórnych co się wprawdzie rzadko ale czasami zdarza przy leczeniu laserem lub RFA. Ponieważ jest to metoda nowa, nie ma jeszcze wyników odległych.

Autor: Dr. Andreas Franczak, specjalista chirurgii, chirurgii naczyniowej i chirurgii wisceralnej